De 'Kiwi kaart'

Een kaart

Maar gelukkig ontfermde later faunabeheerder Joop Schoneveld zich over het materiaal; hij zag de historische waarde er van in. Het meest opzienbarend bleek een kaart die opgerold in een Duitse [!] granaatkoker bleek te zitten. De kaart laat zien hoe de geallieerden aanvielen op Duitse stellingen in Italië. Het gaat om 'Operations' van de '2 NZ Division'. Schoneveld’s vermoeden dat het Nieuw-Zeelanders betrof, is juist. Hoe komt zoiets in Apeldoorn terecht? Hebben Nieuw-Zeelanders een rol gespeeld bij de bevrijding van Apeldoorn?

De kaart waar het om gaat is gedeeltelijk verbrand en ook de jaren onder de grond hebben hun sporen achtergelaten. Eigenlijk is het geen kaart, maar een oleaat: een tekening met militaire symbolen die over een kaart kan worden heengelegd en waarmee een operatie visueel kan worden gemaakt. Om precies te kunnen zien waar e.e.a. zich heeft afgespeeld, moet men over de stafkaarten beschikken die destijds door de geallieerden werden gebruikt.

Maar er staan toch nog voldoende gegevens op vermeld: cijfercombinaties die een datum en een tijdstip weergeven, tactische nummers, een paar plaatsnamen en wat afkortingen.

De maker van de tekening heeft ook verschillende kleuren gebruikt om de posities van de betrokken Nieuw Zeelandse subeenheden weer te geven en zich niet beperkt tot ‘blauw’ voor eigen eenheden en ‘rood’ voor de vijand. De kop van de kaart geeft aan dat het om een getekend verslag van de strijd die de 2e Nieuw Zeelandse divisie tussen 29 september en 25 oktober 1944 heeft geleverd tegen de Duitsers in de z.g. Gothic Line. Deze lijn met verdedigende opstellingen liep van west naar oost over het Italiaanse schiereiland ter hoogte van Rimini en vormde een formidabele hindernis voor de naar het noorden oprukkende geallieerden.

PLDG

De sleutel bij het oplossen van het raadsel vormde de afkorting ‘PLDG’ ofwel Princess Louise’s Dragoon Guards. Deze cavalerie-eenheid vormde het verkenningsbataljon van de 1e Canadese Divisie; deze divisie bevrijdde Apeldoorn op 17 april 1945, maar vocht in september en oktober 1944 nog in Italië. Door de grote verliezen bij de infanterie, moesten er toen draconische reorganisaties worden doorgevoerd: zo werden de PLDG ontdaan van hun pantservoertuigen en als infanterie ingezet bij de 12e brigade van de 5e Canadese Pantserdivisie, die zij aan zij vocht met de Nieuw Zeelanders. De PLDG onderscheidden zich ook  in het gevecht te voet, en verzorgden voor de Nieuw Zeelanders de beveiliging van hun flank en achterhoede. Zo werden de PLDG ingetekend op het oleaat van de Nieuw Zeelandse divisie.

Meer weten? Kijk op wikipedia.

‍Hoe het verder is gegaan blijft gissen: mogelijk is het oleaat meegenomen door een Canadese liaisonofficier bij de Nieuw Zeelanders. Met de 1e Canadese Divisie – met de PLDG in de gelederen – reisde de kaart mee naar Nederland. Complicatie is dat de PLDG niet waren betrokken bij de bevrijding van Apeldoorn; in april 1945 verbleven de PLDG is België om daar te worden omgeschoold op nieuwere pantservoertuigen. Later, na de bevrijding, voegden de PLDG zich weer bij de divisie. Hoe de kaart bij de man terecht is gekomen die de kaart samen met de munitiekist met gereedschap heeft begraven, blijft voorlopig nog een raadsel. De aard van de spullen in de kist doet vermoeden dat het om een monteur ging, waarschijnlijk een lid van een onderhoudsploeg, een z.g. Light Aid Detachment. Zo’n LAD voerde onderhoud en eenvoudige reparaties aan voertuigen en wapens uit. Dat de kaart moest verdwijnen ligt meer voor de hand; een dergelijke kaart was toen nog hoog geclassificeerd en de bezitter zou bij terugkeer in Canada heel wat uit te leggen hebben. Een goede reden om zich hier van te ontdoen.  Maar één ding is wel duidelijk: Nieuw Zeelanders hebben geen rol gespeeld bij de bevrijding van Apeldoorn.

‍