Monument munitiedepot Hoog Soeren

Tekst plaquette op het mounument

In dit bos is in de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetters een groot munitiedepot van 350 hectare aangelegd. De inrichting van het terrein begon in 1941 met het verharden van de paden met vulkanisch gesteente uit de Eifel. Deze verharding is op sommige plekken nog steeds te zien. Eind 1943 werd het munitiedepot in gebruik genomen. In de 273 ingegraven bunkers kon 3500 ton munitie worden opgeslagen. Deze werd per trein aangevoerd via de stations het Loo en Assel. Het depot werd met hekwerk omheind en kreeg drie zwaarbewaakte toegangspoorten. Bewoners van Hoog Soeren konden alleen via een grote omweg hun huizen bereiken en Hotel Oranjeoord werd als hoofdkwartier ingericht. Op twee strategische plekken werd een uitkijkmogelijkheid gemaakt: Julianatoren werd met een verdieping verhoogd en op de plek waar u nu staat, werd een uitkijktoren gebouwd. De betonnen poeren van dit monument waren hier onderdeel van. Op 16 april 1945, een dag voor de bevrijding van Apeldoorn, heeft de Duitse bezetter het munitiedepot (deels) laten ontploffen. Munitierestanten raakten over het hele bos verspreid en het heeft 75 jaar geduurd om dit op te ruimen. Ter afsluiting hiervan is dit monument opgericht.

‍

Centrale ligging

De keus voor het Armee Munitions Lager (AML) Lützow op de Veluwe had vermoedelijk te maken met de relatief beperkte bevolkingsdichtheid, de droge zandgrond, voldoende zichtdekking door de bossen voor grond - en luchtwaarnemingen de aanwezigheid van los- en laadstations aan de spoorlijnen. Tot aan het eind van de oorlog was het bestaan van het AML in de omgeving nauwelijks bekend. Ook de geallieerden waren niet op de hoogte; daarom is er nooit gebombardeerd.

Het munitiedepot

Dit AML besloeg een gebied van 675 hectare en bestond uit 273 half ingegraven en genummerde munitieopslagplaatsen(Munitionsschuppen), simpele bouwwerken van ongeveer 6 x 6 meter. In elke opslagplaats lag 100 tot 300 ton munitie. De meeste munitie was Duits, maar er lag ook veel buitgemaakte Franse, Nederlandse, Belgische en Russische munitie. De diverse soorten munitie werden gescheiden opgeslagen. Er waren drie zones (Bezirke of Lagergruppen): voor infanteriemunitie, artilleriemunitie, en een afzonderlijk deel voor signaal- en rookmunitie, de ‘Nebelstrasse’.

Ondanks de beschutte ligging en de onbekendheid van het depot werd het streng beveiligd. Schuttersputjes, hekwerken en vuuropstellingen markeerden de grenzen van het gebied. De staf van de Duitsers was ondergebracht in hotel Oranjeoord in Hoog Soeren. Het overgrote deel van de Duitsers was gelegerd in Nieuw-Milligen.

Het AML had veel invloed op het leven van de bewoners in de directe omgeving. Zo moesten een aantal van hen gedwongen hun woning verlaten en was het leven naast het depot niet zonder risico. Inwoners van Hoog Soeren moesten in het AML werken. Dat was hulp aan de Duitse bezetter maar tegelijkertijd een mogelijkheid om aan de Arbeitseinsatz in Duitsland te ontkomen.

Kijk ook naar dit filmpje

De indeling van het depot

Het aan de rand van het dorp gelegen Hotel Oranjeoord werd in december 1943 gekozen als stafgebouw voor administratie van het AML. Hier zetelde de Munitions Verwaltung en ook de staf van het Nachschub (bevoorrading)-personeel van het depot.
Het AML had in totaal drie wachtposten: een aan de oostrand van het dorp in het oude schoolgebouw en de woning van de hoofdmeester (nu woonhuizen), een bij de Echoput aan de Amersfoortseweg in het noorden en een aan de westelijke rand van Apeldoorn aan de Soerenseweg. De Amersfoortseweg maakte deel uit van een van de belangrijke transportroutes in ons land van Duitsland over de Veluwe naar de Nederlandse kust.

Oranjeoord ligt nabij de kruising van de Soerenseweg met de Kampsteeg. Diverse hoofdstraten van het depot kwamen hier samen. Het dorp Hoog Soeren vormde op deze manier het centrum van activiteiten in en bij het AML.

Zestien verzetsstrijders werden op donderdag 12 en vrijdag 13 april 1945 door de Duitsers vermoord in het Kruisjesdal dat deel uitmaakte van het munitiecomplex.

‍

Verzet voorkomt ramp
Een dag voor de bevrijding van Apeldoorn door de Canadezen probeerden de Duitsers de opgeslagen munitie volledig op te blazen. Door sabotage - vooral door de inwoners van Hoog Soeren die in het AML werkten - ontplofte maar een deel van de munitie en werd Hoog Soeren en Apeldoorn een ramp bespaard.
Na de oorlog werd de resterende munitie op de Uddelse Heide vernietigd.

Eerst door de Canadezen met hulp van Duitse krijgsgevangenen en later door de Nederlandse Staat. Daarbij sloeg een deel van de munitie de grond in of werd in stukken verspreid over de omgeving. Het resultaat was een gebied bezaaid met munitie, munitierestanten en brokstukken van het depot.

Bossen saneren
Sinds 1998 zijn gemeente, Kroondomein Het Loo, het Rijksvastgoedbedrijf en de firma Leemans bezig om deze bossen schoon en veilig te maken. Inmiddels is 1200 hectare aan bos en heide gesaneerd en zijn er 1.273.000 delen munitie en scherven uit de grond gehaald. De gemeente verwacht tot zeker 2028 nog bezig te zijn met het opschonen en veilig maken van de bossen rondom Hoog Soeren. Totdat dit werk voltooid is, is het verstandig om de waarschuwingsborden op te volgen.

‍