Narda van Terwisga

Na de lagere school gaat ze naar de HBS. Daarna haalt ze een heleboel vakdiploma’s in de kantoorsector en werkt op verschillende kantoren. Ze is een ondernemende jongedame, want vanaf   1939 heeft ze al haar eigen bedrijf, een complete kantooropleiding aan de Deventerstraat op de hoek van de Jonkheer Molleruslaan: van typen tot stenografie en moderne vreemde talen.

Ze gaat in het verzet. In 1943 ontstaat de zogenoemde ‘Vrije groep Narda’. Vrij, omdat ze niet behoort tot één van de landelijke koepels. Het is al bijzonder dat een vrouw de leiding heeft, maar in dit geval bestaat die groep ook nog helemaal uit mannen. De groep helpt joden, zorgt voor huisvesting van onderduikers en geeft hulp aan geallieerde vliegtuigbemanningsleden die met hun parachute in bezet gebied zijn terechtgekomen en een schuilplaats moeten hebben. Haar groep zorgt ook dat al die mensen distributiekaarten en vervalste persoonsbewijzen krijgen.

Een reeks illegale activiteiten die de Duitsers graag zouden stoppen en waar ze ook alle middelen voor inzetten. Maar het lukt Narda buiten het zicht van de bezetter te blijven. Tenminste…

Eén van de leerlingen van de typecursus van Narda is via haar in de groep opgenomen en deze Willem l’Ecluse blijkt een verrader. Eind september 1944 overhandigt hij de Sicherheitsdienst (SD) een lijst met namen en het adres van Narda. Hij krijgt daarvoor een forse beloning.

De SD arresteert Narda, bezet haar huis en maakt er een soort val van. Het lukt de Duitsers zes leden van haar groep te arresteren. Bovendien worden  twee geallieerde militairen opgepakt. Zij zijn ondergedoken bij de moeder van één van de leden van de verzetsgroep. Hij ontkomt, maar zijn 65-jarige moeder, mevrouw Bitter - Van der Noordaa wordt gearresteerd.

Narda en de andere gevangenen worden overgebracht naar het beruchte hoofdkwartier van de Sicherheitsdienst aan de Van Rhemenslaan.

Op maandag 2 oktober 1944, ‘s ochtends om vijf uur worden de acht mannen geëxecuteerd op het terrein van Het Apeldoornsche Bosch (nu: ‘s Heerenloo). De  Duitsers leggen hun lichamen op verschillende plaatsen in Apeldoorn neer om de bevolking schrik aan te jagen. Daar blijven ze dagen liggen. Een gruwelijke daad.

De Duitsers zijn nog niet zo ver dat ze ook vrouwen executeren, daarom worden Narda en mevrouw Bitter overgebracht naar Duitsland. Uiteindelijk belanden ze het vrouwenconcentratiekamp Ravensbrück. Een vreselijk oord.

Mevrouw Bitter overleeft dat kamp niet, Narda wel. Het Rode Kruis brengt haar naar Zweden, waar ze wordt verpleegd.

Eind juli 1945 reist ze naar Nederland.

Haar thuiskomst ziet er feestelijk uit op de foto’s, en Narda straalt.  Alleen aan de buitenkant, want van binnen is ze verscheurd. Door de ellende van het kamp, maar ze voelt zich ook schuldig aan de dood van de acht mannen en mevrouw Bitter. De verrader is immers via haar de groep binnengekomen.

Ze kan geen normaal leven meer leiden. Haar bedrijf kan ze niet voortzetten en in de loop van de jaren gaat het steeds slechter met haar. Vaak ontvlucht ze Nederland en verblijft lange periodes in Zwitserland. De levenslange goede zorgen van haar zus Jantje helpen haar er niet bovenop. Ook niet de bijzondere vriendschap met prinses Wilhelmina. Ze ontvangt een reeks onderscheidingen  en dankbetuigingen uit Engeland, Amerika en Nederland voor haar verzetswerk. Ze is er trots op, maar haar leven is verwoest door haar oorlogservaringen.

Ze sterft op 31 mei 1997 in het verzorgingshuis Casa Bonita en wordt begraven op Heidehof. Alleen haar zus Jantje mag haar kist begeleiden naar het graf.

Anders dan Wim Rattink was het haar eigen keus zich te verzetten tegen de Duitsers. Ze werd niet doodgeschoten zoals Wim Rattink en de mannen van haar verzetsgroep, maar ze is wel een oorlogsslachtoffer. Levenslang.

‍