Plaquette Frank van Bijnen

Johannes Arnoldus (Frank) van Bijnen (geboren 31 mei 1910) is een belangrijke verzetsman die eerst een leidende rol heeft bij de ‘Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers’ en later vanuit de landelijke KP betrokken is bij allerlei sabotageacties. Nadat op 22 november 1944 in Utrecht een aantal belangrijke KP-leiders tijdens een vergadering zijn gearresteerd en overgebracht naar de Willem III-kazerne in Apeldoorn, besluit de landelijke KP-leiding dat ze moeten worden bevrijd. Als de voorbereidingen volgens Frank niet vlot genoeg verlopen neemt hij zelf de teugels in handen. Op 28 november 1944 laat hij zich met Samuel Esmeijer per auto wegbrengen voor een verkenning. In de buurt van de zwaar bewaakte kazerne gaan ze te voet verder. Ze worden aangehouden en in het vuurgevecht dat volgt, wordt Paul dodelijk getroffen. Frank raakt zwaar gewond en sterft een paar dagen later. De Duitsers vinden informatie op Frank en Paul op grond waarvan ze constateren dat ze een goede vangst hebben gedaan. Dit is enkele dagen later de aanleiding voor de executies van dertien gevangenen.

Zoals bij velen is het ook bij Johannes van Bijnen moeilijk na te gaan hoe hij bij het verzet betrokken is geraakt. Hij is geboren op 31 mei 1910, kreeg in de jaren dertig een opleiding tot reserve-officier.Hij had aan het begin van de oorlog een ambtelijke functie op de afdeling Sociale zaken in Bergen op Zoom. Hij raakte betrokken bij hulp aan vervolgden en wist dat hij gevaar liep, want vanaf eind mei 1942 stond zijn vluchtkoffer gereed. Op 21 juni 1943 dook hij onder en vertrok naar Driebergen. Zijn vrouw en zijn zoon volgden hem. Van Bijnen kreeg de leiding van de 'Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers, afdeling Driebergen'. Zijn schuilnaam was Arnold.

Na verloop van tijd vond hij het LO-werk te tam, daarom trad hij in 1944 toe tot de landelijke knokploegen (KP). Hij droeg toen al de schuilnaam Frank. Sinds mei 1944 trad hij op als Sabotage Commandant van Brabant en Limburg. Hij gaf leiding aan de spoorwegsabotage en de vorming van sabotageploegen. In juli en augustus was hij Top-lid van de LKP en Landelijk Sabotage Commandant. De spoorwegsabotageplannen werden van 2 tot 15 september op doeltreffende wijze uitgevoerd en tegelijkertijd werd de Duitse aan- en afvoer langs land- en waterwegen bemoeilijkt. Maandenlang had hij zijn hoofdkwartier in Rotterdam, maar bracht dit later over naar Amsterdam.

Een bekende uitspraak van Van Bijnen is:
'Een volk dat niet bereid is tegen de verdrukker op te staan en voor zijn vrijheid te vechten, verdient slechts roemloos onder te gaan in de oceaan van vergetelheid'

In november 1944 raakt Van Bijnen betrokken bij een lastige operatie. Op 22 november 1944 vindt een bijeenkomst plaats van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) in Utrecht. Leiders van het verzet zijn bijeengeroepen voor een vergadering door een koerierster. Van Bijnen is daar overigens niet bij. De koerierster wordt opgepakt door de Duitsers, terwijl ze nog een oproep voor de vergadering bij zich heeft. De Duitsers snappen dat ze een groete slag kunnen slaan en de leiders van het verzet weten van niks. De Sicherheits Dienst, die in de Apeldoornse Koning Willem III-kazerne is ondergebracht, besluit een inval te doen in Utrecht. De SD verrast de de aanwezige kopstukken van het verzet en brengt deze over naar de cellenbarak in de Willem III. Die kazerne is uiteraard bewaakt en eromheen ligt een Sperrgebiet (een strook niemandsland), waar steeds gepatrouilleerd wordt.

Het is van het grootste belang dat de mannen die door de SD zijn gepakt, zo snel mogelijk weer op vrije voeten komen. Ze kunnen immers 'doorslaan' bij hardhandige verhoren en de namen van andere verzetsmensen verraden. Daarom wil de KP-leiding een overval op de kazerne uitvoeren. Van Bijnen (Frank) neemt de leiding van die operatie op zich. Er moet in de eerste informatie komen over de situatie in en om de Willem III-kazerne. 'Oude Kees', ook wel 'Grote Kees' genoemd, krijgt opdracht om die informatie te verzamelen. Hij is afkomstig uit Utrecht en, omdat hij in Utrecht door de SD gezocht werd, door 'Frank' aan het eind van de zomer van 1944 naar Apeldoorn gestuurd. Kees moet voor het verkrijgen van de inlichtingen een beroep doen op mensen buiten de kring van het verzet. Het resultaat is er naar: weinig concrete informatie en een zeer onvolledige situatietekening. Meer heeft hij Frank, die op 27 november naar Apeldoorn komt, niet te bieden. Frank arriveert samen met 'Paul', de 23-jarige ondergedoken politieman Samuel Esmeijer. Deze heeft zich als KP-leider in korte tijd bekwaamd op het gebied van overvallen op gevangenissen. Op 24 oktober bijvoorbeeld zijn onder zijn leiding 46 gevangen verzetsmensen uit het hoofdbureau van politie in Rotterdam bevrijd.

Frank is geprikkeld door het falen van Oude Kees en Paul is nog in de ban van zijn recente successen. Ze besluiten zelf de situatie bij de Willem III-kazerne op te nemen. Oude Kees raadt hen dit ten stelligste af, maar beide KP-leiders willen niet meer tijd verliezen: de anderen zitten al vijf dagen gevangen. Beiden krijgen het advies op hun verkenningstocht geen wapen mee te nemen, want er bestaat een grote kans dat ze worden aangehouden en gefouilleerd. Frank volgt dat advies op, maar Paul heeft toch een pistool bij zich, als ze in de ochtend van 28 november op pad gaan.

Frank en Paul gaan te voet via het kruispunt Asselsestraat, Frankenlaan, Polhoutweg. Ze zijn op hun hoede, want in naburige huizen zijn nogal wat Duitsers ingekwartierd. Er is militair verkeer en in de berm van de Frankenlaan rusten Duitse soldaten uit. De kazerne grenst aan het Orderbos. Aan de kant van de hoofdingang ligt een sportveld, dat omringd is door een aarden wal. Vanaf de ingang loopt een weg in de richting van het centrum van Apeldoorn; links en rechts is struikgewas. Toch valt het beide mannen niet mee om de kazerne ongezien te naderen. Er is veel open terrein tussen de barakken en het plein voor de kazerne. Die kan niet alleen benaderd worden over de onverharde Frankenlaan, maar ook over de Polhoutweg, een zandpad. De kazerne blijkt zwaar bewaakt en om het hele terrein is een prikkeldraadversperring. Mannen, die in een bosje aan het werk zijn, waarschuwen hen niet verder te gaan. Frank en Paul gaan echter door.

Ze komen tot aan het prikkeldraad en observeren het kazerneterrein. Een Duitse patrouille nadert en ze moeten zich verschuilen in het struikgewas. Precies op dat moment fietst een Duitse officier de kazernepoort uit. Hij heeft beide mannen in de gaten, houdt ze aan en vraagt naar hun papieren. Een soldaat krijgt het bevel ze te fouilleren. Paul trekt zijn pistool en wil schieten. Het wapen ketst. Frank en Paul slaan op de vlucht. De officier achtervolgt hen, terwijl hij vuurt. De vluchtelingen rennen door de Frankenlaan en verdwijnen in het loofhout aan de andere kant. De Duitsers zitten hen op de hielen. Paul en Frank kiezen elk een eigen weg, maar tevergeefs. De officier raakt Paul. Hij is op slag dood. Frank wordt aangeschoten door een toevallig passerende patrouille. Hij is in zijn buik geraakt en blijft liggen.

Als op zijn lichaam het situatieschetsje wordt gevonden, begrijpen de Duitsers dat ze een goede vangst hebben gedaan. Frank wordt naar het Kriegslazarett aan de Deventerstraat gebracht; dat is de St. Josephstichting (Spatie/De Wellen). Men probeert hem daar in leven te houden om hem te kunnen verhoren. Maar op 1 december sterft hij aan zijn verwondingen. Het stoffelijk overschot van Paul laten de Duitsers in de berm van de Frankenlaan liggen.

In 1950 wordt Johannes Arnoldus van Bijnen postuum onderscheiden met het ridderkruis der 4e klasse van de Militaire Willemsorde. Op 31 augustus 1985, de Dag van het Verzet, krijgt een deel van het kazernecomplex aan de Berghuizerweg in Apeldoorn een nieuwe naam: Frank van Bijnenkazerne.

In Driebergen, Bergen op Zoom en enkele andere steden is een straat naar hem vernoemd.

‍